اختلاف روش فلسفه و روش علوم در چيست؟
روشهاي فلسفه از بنياد با روشهاي علوم خاص متفاوت است. علوم به جزء رياضيات از روش تعميم تجربي استفاده مي‌كنند و اين روشي است كه در فلسفه كاربرد بسيار اندكي دارد. از طرف ديگر كوششهاي بسياري هم كه براي ادغام فلسفه در رياضيات صورت گرفته موفقيت‌آميز نبوده است (به جزء در بخشهاي خاصي از منطق كه موضوعاً به رياضيات نزديكترند تا فلسفه). خصوصاً به نظر مي‌رسد براي فلاسفه به عنوان انسان، رسيدن به قطعيت و مسلميتي كه در رياضيات وجود دارد ناممكن باشد. تفاوت بين اين دو رشته از مطالعات و تحقيقات را مي‌توان مربوط به علل مختلف دانست. نخست اينكه معلوم نيست بتوان معاني اصطلاحات مورد استفاده در فلسفه را به همان وضوح مفاهيم مورد استفاده در رياضيات مشخص كرد، به‌طوري كه در يك استدلال اين اصطلاحات در معرض تغييراتي نامحسوس و ظريف قرار مي‌گيرند و علاوه بر آن اطمينان يافتن از اين امر كه فيلسوفاني كه افكار و نظريات مختلف دارند كلمه واحدي را در معناي واحد استعمال كرده باشند دشوار است. ثانياً تنها در حوزه‌ي رياضيات است كه مفاهيمي ساده، بنياد يك سلسله‌ي پيچيده و در عين حال دقيق از استنتاجات را تشكيل مي‌دهند. ثالثاً قضاياي رياضياتِ محض همگي قضاياي شرطي است؛ بدين معنا كه نمي‌توانند به ما بگويند وضع در جهان خارج واقعاً به چه صورت است. مثلاً نمي‌توانند بگويند در يك مكان مشخص چه تعداد از اشياء خاصي وجود دارد، بلكه تنها مي‌توانند بگويند اگر چنين و چنان باشد چه خواهد شد. مثل اينكه مي‌توانند بگويند اگر در اتاقي 7+5 صندلي وجود داشته باشد، در آن اتاق 12 صندلي وجود خواهد داشت. ولي هدف فلسفه آن است كه مستقيماً درباره‌ي واقعيات سخن بگويد؛ يعني بگويد وضع در جهان خارج واقعاً به چه صورتي است. به همين دليل نيز تشكيل دادن قياساتي كه تنها از اصول موضوعه يا تعاريف ساخته شده باشند با فلسفه تناسب ندارد حال آنكه در رياضيات امر غالباً به همين صورت است.
بنابراين نمي‌توان بين روشهاي فلسفه و روشهاي ساير علوم به مشابهت تامي دست يافت، چنان كه تعريف دقيق روش فلسفه نيز ناممكن است، مگر به قيمت محدود كردن نامتناسب و مضحك موضوع آن. فلسفه تنها يك روش ندارد، بلكه به تناسب موضوعات داراي روشهاي متفاوت است و تعريف
فلسفه بايد حجيت تجربه‌ي مستقيم و بي‌واسطه را نيز بپذيرد، ولي اين ابزار آنقدرها هم كه ممكن است به نظر رسد، كارا نيست. طبيعتاً ما نسبت به وجود هيچ ذهني مگر ذهن خودمان تجربه مستقيم نداريم. تجربه‌ي مستقيم نيز عقلاً نمي‌تواند وجود مستقل اشياء مادي را كه (كه به نظر مي‌رسد مورد تجربه ما هستند) اثبات كند.
اين روشها نيز قبل از بيان موارد اطلاق و كاربرد آنها، كار درستي نيست. بلكه چنين كاري بسيار مخاطره‌آميز است. در گذشته نيز غالباً هر چه را كه با روش خاصي قابل بررسي بود از فلسفه خارج مي‌كردند و همين امر منجر به محدود شدن نادرست دامنه‌ي فلسفه مي‌گرديد. فلسفه مستلزم روشهاي بسيار گوناگوني است؛ زيرا بايد تمام انواع تجارب انساني را در معرض شرح و تفسير خود قرار دهد. در عين حال روش فلسفه ابداً تجربي محض هم نيست، زيرا وظيفه فلسفه آن است كه تا حد ممكن تصويري هماهنگ از تجارب انساني و هر آنچه را كه مي‌توان از واقعيت (علاوه بر واقعيتي به نام تجربه) استنتاج كرد، پديد آورد. درمورد نظريه شناخت نيز فلسفه بايد همه‌ي انواع تفكر انساني را به صورت بنيادي و اساسي به نقد بكشد، و هر نوع انديشه‌اي كه در تاملات ممتاز ولي غيرفلسفي ما به صورت بديهي و واضح ظهور مي‌كند، بايد در اين تصوير جايي داشته باشد و تنها به دليل تفاوت داشتن با انديشه‌هاي ديگر به دور افكنده نشود. در اين مورد معيارهاي فيلسوف به‌طور كلي عبارت خواهند بود از: 1- هماهنگي و 2- جامعيت؛ او بايد ارائه‌ي تصويري جامع و نظام‌مند از تجربه انساني و جهان را وجهه‌ي همت خويش قرار دهد، تصويري كه در آن توصيف اين امور تا آنجا كه در حوزه‌ي توصيف ممكن است آمده باشد. ولي نبايد چنين چيزي را به قيمت كنار گذاشتن اموري كه ذاتاً معرفت حقيقي يا عقيده درست هستند، به چنگ آورد. اگر فلسفه‌اي ادعايي داشته باشد كه در زندگي عادي و عرفي عقلاً نمي‌توان قبول كرد، به حق مورد اعتراض قرار مي‌گيرد. مثل اينكه بخواهد با استفاده از قواعد منطق اين نتيجه را بگيرد - چنان كه گاهي هم اين طور شده- كه جهان مادي اصلاً وجود ندارد و يا اينكه همه عقايد علمي يا اخلاقي ما در واقع نادرستند.
بخش 5
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
